12 / იანვარი 2024
ბოლო 2 კვირაა, ქვეყანაში გრიპის
ლაბორატორიულად დადასტურებული შემთხვევების რაოდენობა გაორმაგდა.
სისუსტე, სახსრების ტკივილი, მაღალი ტემპერატურა - გრიპის ვირუსით
გამოწვეულ სიმპტომებს სულ უფრო მეტი ადამიანი უჩივის. პარალელურად
პედიატრები კლინიკებში გრიპის და გრიპისმაგვარი ვირუსებით
ინფიცირებული ბავშვების მომართვიანობის გაზრდილ მაჩვენებელზე
საუბრობენ. როგორია ქვეყანაში არსებული ეპიდემიოლოგიური სურათი,
რომელი ვირუსი სჭარბობს ქვეყანაში და როდის უნდა მიმართონ
მოქალაქეებმა ექიმს, ამ და სხვა მნიშვნელოვან საკითხებზე
დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ეროვნული
ცენტრის დირექტორის მოადგილე პაატა იმნაძე საუბრობს.
- ბატონო პაატა, როგორც ცნობილია, არსებული ეპიდემიოლოგიური სურათის მიხედვით, ქვეყანაში გრიპის ვირუსის შემთხვევები დომინანტია, ასევე, საყურადღებოა რესპირატორულ-სინციტიური ვირუსიც. თუ შეგიძლია განმარტოთ, ამ დროისთვის რა ტიპის ვირუსები ცირკულირებს ქვეყანაში?
- ქვეყანაში ჩვენ მუდმივი მეთვალყურეობა გვაქვს 21 სახეობის ვირუსზე. ბოლო კვირის მონაცემებით, ახლა ძირითადად ცირკულირებს „ა“ ტიპის გრიპის ვირუსი, რომლის პროცენტული მაჩვენებელი 40-ზე მეტს შეადგენს. ძირითადად, ეს არის H1N1 ვირუსი (ე.წ. ღორის გრიპი) რომელიც ე.წ. პანდემიური ვირუსია, მან 2009-2010 წლების პანდემია გამოიწვია, ახლა ის სეზონური ვირუსის სახით არის ჩამოყალიბებული. მცირე რაოდენობით ფიქსირდება H3-ც, რომელიც ასევე პანდემიური ვირუსი იყო.
ცირკულირებს რესპირატორულ-სინციტიური ვირუსიც, რომლის მაჩვენებელი საკმაოდ ბევრია, 20%-მდეა. შესაძლოა, რესპირატორულ-სინციტიური ვირუსი ბავშვებში მძიმედ მიმდინარეობდეს.
რაც შეეხება დღეს არსებულ ვითარებას, არაფერი განსაკუთრებული არ ხდება. წინა წლებში კორონავირუსი იყო წამყვანი, ეს ვირუსებიც არსებობდა, თუმცა პირბადის ტარება იცავდა მათგან მოსახლეობას. დღეს, სამწუხაროდ, ნიღაბი არავის უკეთია. შეიძლება ითქვას, რომ ახლა „აიშვეს“ და ზამთრის პერიოდში ჩვეულ ადგილს დაუბრუნდა ეს ვირუსები, რომლებიც 2 წელი არსად ჩანდა.
ბავშვები ისე გაიზარდნენ, რომ იზოლაციაში იყვნენ, ყველა ნიღბით დადიოდა და ამ ვირუსებით არ ყოფილან ინფიცირებულები. ბავშვები ახლა დაინფიცირდნენ ამ ვირუსებით და ავადობის მაჩვენებელი მათთან უფრო მაღალია, ვიდრე მოზრდილებში.
ჯანმრთელი ბავშვი, რომელიც ბაღში არ დადის, წელიწადში 6 -12- ჯერ რომ გაცივდეს, ან ვირუსი შეხვდეს, ნორმაა. თუ ბავშვი ბაღში დადის, ეს მაჩვენებელი 18-მდე არის - წელიწადში ბავშვი 18-ჯერ რომ გაცივდეს ნორმაა. 200-მდე სხვადასხვა ვირუსია, რომელიც ზამთარში გაციების სიმპტომებს იწვევს. გამორჩეულია გრიპი, რომელიც შედარებით უფრო მძიმედ მიმდინარეობს.
- რაც შეეხება სიმპტომებს, როგორ უნდა განასხვაონ ერთმანეთისგან გრიპის ვირუსი სხვა სეზონური ვირუსებისგან? ასევე, როგორია ვირუსული ინფექციების მკურნალობა? როგორ უნდა მოიქცეს მშობელი სახლის პირობებში?
- როგორც კორონავირუსის დროს, ახლაც, გრიპის ვირუსისთვის განკუთვნილი სწრაფი ტესტები არსებობს. სხვა ვირუსებზე ასეთი ტესტები, პრაქტიკულად, არ გამოიყენება. აღსანიშნავია, რომ გრიპი იწყება უცებ, შესაძლოა, საათიც კი გახსოვდეს, როდის გახდი ავად. სხვა ვირუსები თანდათანობით იწყება. გრიპის დროს ინტოქსიკაციის შემთხვევა უფრო მეტია. მთავარია, იმის განსაზღვრა, თუ როდის უნდა მიმართონ ექიმს. ექიმს უნდა მიმართონ მაშინ, როდესაც ბავშვს 24 საათზე მეტი ექნება ტემპერატურა 39 გრადუსი და მეტი, ის დამწევ მედიკამენტს არ დაემორჩილება.
- როდის არის მიზანშეწონილი ანტიბიოტიკების გამოყენება? საჭიროებს ვირუსული ინფექციები ანტიბიოტიკოთერაპიას?
- სიცხის დამწევი პრეპარატი არ არის ანტიბიოტიკი, პირიქით, ამ დროს ანტიბიოტიკის მიღება კატეგორიულად არ შეიძლება, არცერთი ანტიბიოტიკი არცერთ ვირუსზე არ მოქმედებს. თუ გვიან ბაქტერიული ინფექცია განვითარდა, იქ შეიძლება დანიშნოს ექიმმა ანტიბიოტიკი. ზოგადად, ანტიბიოტიკი ხელს უშლის ორგანიზმს ვირუსთან ბრძოლაში. არავითარ შემთხვევაში არ მისცეთ ბავშვს ანტიბიოტიკი! თუ სიცხის დამწევი არ მოქმედებს, ამ დროს ექიმი უნდა ჩაერიოს. მოზარდების შემთხვევაში, ექიმს მაშინ უნდა მიმართონ, თუ სამი დღე გრძელდება მაღალი ტემპერატურა და არ ექვემდებარება სიცხის დამწვეს.
საყურადღებოა ჩირქოვანი, ან სისხლის შემცველი ნახველი, ბავშვის ტუჩების დალურჯება, სუნთქვის უკმარისობის ნიშნები, სუნთქვის გაძნელება. დაუყოვნებლივ უნდა მიმართოთ ექიმს, თუ აღნიშნული სიმპტომები იჩენს თავს.
- დღეისთვის, გრიპის საწინააღმდეგო ვაქცინის რამდენი დოზა არის ხელმისაწვდომი?
- ყველაზე მთავარი მაინც აცრაა. 30 ათასი ვაქცინა ისევ მარაგში გვაქვს. ვისაც სურვილი ექნება, შეუძლია აიცრას. ეს განსაკუთრებით ეხება რისკის ჯგუფებს, ორსულებს, ხანდაზმულებს, დიაბეტის მქონეებს და ასე შემდეგ. შესაძლოა, ორსულებში გრიპის ვირუსი ძალიან მძიმე ფორმებით მიმდინარეობდეს. ძალიან კარგი იქნება, გრიპის საწინააღმდეგო ვაქცინით ავცრათ ის ბავშვები, რომელთაც ჯერ არ შეხვედრიათ გრიპის ვირუსი, თავდაპირველად ძალიან მარტივად გადაიტანენ.
- სრულად ხდება გრიპის საწინააღმდეგო ვაქცინების ათვისება?
-დიახ, სრულად ხდება. გრიპის სეზონი მარტის ბოლომდე გრძელდება, დრო კიდევ არის. კარგად უნდა გვახსოვდეს, რომ დღეს თუ აიცრები, ხვალ დაცული არ ხარ. 10 დღე - 2 კვირა სჭირდება იმუნიტეტის გამომუშავებას. დღეს თუ აიცრები და ხვალ ავად გახდები, ეს ვაქცინის ბრალი არ არის.
- ასევე, აღსანიშნავია, რომ ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია მოუწოდებს მთავრობებს, სანდო ტესტებზე, მკურნალობასა და ვაქცინებზე წვდომა უზრუნველყონ, განსაკუთრებით მათთვის, ვინც ყველაზე მეტად იმყოფება ინფექციის მძიმე რისკის ქვეშ. ამ მხრივ რა ვითარება გვაქვს ქვეყანაში? რამდენად არის უზრუნველყოფილი ვაქცინებზე წვდომა? რა ვითარება გვაქვს კორონავირუსთან დაკავშირებით?
- ვიცით, რომ კორონავირუსის საწინააღმდეგო ვაქცინით მოსახლეობის მხოლოდ 50% არის აცრილი. ისეთი არაკომპეტენტური ანტიპროპაგანდა წავიდა ვაქცინებზე, რომ რაც გვინდოდა სამიზნე მაჩვენებელი, ვერ მივაღწიეთ. ახლა მიმდინარეობს მოლაპარაკება, რომ ქვეყანაში შემოვიდეს ახალი ვაქცინები, რომელიც მორგებული იქნება კორონავირუსის ახალ შტამებზე.
დღეს, კორონავირუსის ძალიან ცოტა შემთხვევა გვაქვს, თუმცა, აღსანიშნავია, რომ ტალღოვანი მიმდინარეობა ახასიათებს. 3% არის კორონავირუსის გავრცელება.
- დაბოლოს, რა შეგიძლიათ გვითხრათ კორონავირუსის ახალ შტამზე, კერძოდ, JN.1 და HV.1 -ზე. რამდენად სწრაფად ვრცელდება და რა სიმპტომები აქვს მას?
- აღნიშნული შტამები ჯერ ქვეყანაში არ დაფიქსირებულა. მის კლინიკურ მიმდინარეობას წინამორბედებისგან სიმძიმის მიხედვით არავითარი განსხვავება არ აქვს. შესაძლოა, ერთადერთი ცოტა უფრო მეტად ახასიათებდეს კუჭ-ნაწლავის მხრივ სიმპტომი, კერძოდ ფაღარათი. უნდა აღინიშნოს, რომ გავრცელების პოტენციალი მას მეტი აქვს. ზოგადად, პანიკის საფუძველი არასდროს არსებობს, ყველაფერს რაციონალური მიდგომა სჭირდება. როგორც შეგვიძლია ისე დავიცვათ თავი, ნიღაბი გავიკეთოთ, ხელების დაბანა ყოველთვის კარგია, იქნება ეს კორონავირუსი, თუ სხვა ინფექცია.
წყარო: ინტერპრესნიუსი
- ბატონო პაატა, როგორც ცნობილია, არსებული ეპიდემიოლოგიური სურათის მიხედვით, ქვეყანაში გრიპის ვირუსის შემთხვევები დომინანტია, ასევე, საყურადღებოა რესპირატორულ-სინციტიური ვირუსიც. თუ შეგიძლია განმარტოთ, ამ დროისთვის რა ტიპის ვირუსები ცირკულირებს ქვეყანაში?
- ქვეყანაში ჩვენ მუდმივი მეთვალყურეობა გვაქვს 21 სახეობის ვირუსზე. ბოლო კვირის მონაცემებით, ახლა ძირითადად ცირკულირებს „ა“ ტიპის გრიპის ვირუსი, რომლის პროცენტული მაჩვენებელი 40-ზე მეტს შეადგენს. ძირითადად, ეს არის H1N1 ვირუსი (ე.წ. ღორის გრიპი) რომელიც ე.წ. პანდემიური ვირუსია, მან 2009-2010 წლების პანდემია გამოიწვია, ახლა ის სეზონური ვირუსის სახით არის ჩამოყალიბებული. მცირე რაოდენობით ფიქსირდება H3-ც, რომელიც ასევე პანდემიური ვირუსი იყო.
ცირკულირებს რესპირატორულ-სინციტიური ვირუსიც, რომლის მაჩვენებელი საკმაოდ ბევრია, 20%-მდეა. შესაძლოა, რესპირატორულ-სინციტიური ვირუსი ბავშვებში მძიმედ მიმდინარეობდეს.
რაც შეეხება დღეს არსებულ ვითარებას, არაფერი განსაკუთრებული არ ხდება. წინა წლებში კორონავირუსი იყო წამყვანი, ეს ვირუსებიც არსებობდა, თუმცა პირბადის ტარება იცავდა მათგან მოსახლეობას. დღეს, სამწუხაროდ, ნიღაბი არავის უკეთია. შეიძლება ითქვას, რომ ახლა „აიშვეს“ და ზამთრის პერიოდში ჩვეულ ადგილს დაუბრუნდა ეს ვირუსები, რომლებიც 2 წელი არსად ჩანდა.
ბავშვები ისე გაიზარდნენ, რომ იზოლაციაში იყვნენ, ყველა ნიღბით დადიოდა და ამ ვირუსებით არ ყოფილან ინფიცირებულები. ბავშვები ახლა დაინფიცირდნენ ამ ვირუსებით და ავადობის მაჩვენებელი მათთან უფრო მაღალია, ვიდრე მოზრდილებში.
ჯანმრთელი ბავშვი, რომელიც ბაღში არ დადის, წელიწადში 6 -12- ჯერ რომ გაცივდეს, ან ვირუსი შეხვდეს, ნორმაა. თუ ბავშვი ბაღში დადის, ეს მაჩვენებელი 18-მდე არის - წელიწადში ბავშვი 18-ჯერ რომ გაცივდეს ნორმაა. 200-მდე სხვადასხვა ვირუსია, რომელიც ზამთარში გაციების სიმპტომებს იწვევს. გამორჩეულია გრიპი, რომელიც შედარებით უფრო მძიმედ მიმდინარეობს.
- რაც შეეხება სიმპტომებს, როგორ უნდა განასხვაონ ერთმანეთისგან გრიპის ვირუსი სხვა სეზონური ვირუსებისგან? ასევე, როგორია ვირუსული ინფექციების მკურნალობა? როგორ უნდა მოიქცეს მშობელი სახლის პირობებში?
- როგორც კორონავირუსის დროს, ახლაც, გრიპის ვირუსისთვის განკუთვნილი სწრაფი ტესტები არსებობს. სხვა ვირუსებზე ასეთი ტესტები, პრაქტიკულად, არ გამოიყენება. აღსანიშნავია, რომ გრიპი იწყება უცებ, შესაძლოა, საათიც კი გახსოვდეს, როდის გახდი ავად. სხვა ვირუსები თანდათანობით იწყება. გრიპის დროს ინტოქსიკაციის შემთხვევა უფრო მეტია. მთავარია, იმის განსაზღვრა, თუ როდის უნდა მიმართონ ექიმს. ექიმს უნდა მიმართონ მაშინ, როდესაც ბავშვს 24 საათზე მეტი ექნება ტემპერატურა 39 გრადუსი და მეტი, ის დამწევ მედიკამენტს არ დაემორჩილება.
- როდის არის მიზანშეწონილი ანტიბიოტიკების გამოყენება? საჭიროებს ვირუსული ინფექციები ანტიბიოტიკოთერაპიას?
- სიცხის დამწევი პრეპარატი არ არის ანტიბიოტიკი, პირიქით, ამ დროს ანტიბიოტიკის მიღება კატეგორიულად არ შეიძლება, არცერთი ანტიბიოტიკი არცერთ ვირუსზე არ მოქმედებს. თუ გვიან ბაქტერიული ინფექცია განვითარდა, იქ შეიძლება დანიშნოს ექიმმა ანტიბიოტიკი. ზოგადად, ანტიბიოტიკი ხელს უშლის ორგანიზმს ვირუსთან ბრძოლაში. არავითარ შემთხვევაში არ მისცეთ ბავშვს ანტიბიოტიკი! თუ სიცხის დამწევი არ მოქმედებს, ამ დროს ექიმი უნდა ჩაერიოს. მოზარდების შემთხვევაში, ექიმს მაშინ უნდა მიმართონ, თუ სამი დღე გრძელდება მაღალი ტემპერატურა და არ ექვემდებარება სიცხის დამწვეს.
საყურადღებოა ჩირქოვანი, ან სისხლის შემცველი ნახველი, ბავშვის ტუჩების დალურჯება, სუნთქვის უკმარისობის ნიშნები, სუნთქვის გაძნელება. დაუყოვნებლივ უნდა მიმართოთ ექიმს, თუ აღნიშნული სიმპტომები იჩენს თავს.
- დღეისთვის, გრიპის საწინააღმდეგო ვაქცინის რამდენი დოზა არის ხელმისაწვდომი?
- ყველაზე მთავარი მაინც აცრაა. 30 ათასი ვაქცინა ისევ მარაგში გვაქვს. ვისაც სურვილი ექნება, შეუძლია აიცრას. ეს განსაკუთრებით ეხება რისკის ჯგუფებს, ორსულებს, ხანდაზმულებს, დიაბეტის მქონეებს და ასე შემდეგ. შესაძლოა, ორსულებში გრიპის ვირუსი ძალიან მძიმე ფორმებით მიმდინარეობდეს. ძალიან კარგი იქნება, გრიპის საწინააღმდეგო ვაქცინით ავცრათ ის ბავშვები, რომელთაც ჯერ არ შეხვედრიათ გრიპის ვირუსი, თავდაპირველად ძალიან მარტივად გადაიტანენ.
- სრულად ხდება გრიპის საწინააღმდეგო ვაქცინების ათვისება?
-დიახ, სრულად ხდება. გრიპის სეზონი მარტის ბოლომდე გრძელდება, დრო კიდევ არის. კარგად უნდა გვახსოვდეს, რომ დღეს თუ აიცრები, ხვალ დაცული არ ხარ. 10 დღე - 2 კვირა სჭირდება იმუნიტეტის გამომუშავებას. დღეს თუ აიცრები და ხვალ ავად გახდები, ეს ვაქცინის ბრალი არ არის.
- ასევე, აღსანიშნავია, რომ ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია მოუწოდებს მთავრობებს, სანდო ტესტებზე, მკურნალობასა და ვაქცინებზე წვდომა უზრუნველყონ, განსაკუთრებით მათთვის, ვინც ყველაზე მეტად იმყოფება ინფექციის მძიმე რისკის ქვეშ. ამ მხრივ რა ვითარება გვაქვს ქვეყანაში? რამდენად არის უზრუნველყოფილი ვაქცინებზე წვდომა? რა ვითარება გვაქვს კორონავირუსთან დაკავშირებით?
- ვიცით, რომ კორონავირუსის საწინააღმდეგო ვაქცინით მოსახლეობის მხოლოდ 50% არის აცრილი. ისეთი არაკომპეტენტური ანტიპროპაგანდა წავიდა ვაქცინებზე, რომ რაც გვინდოდა სამიზნე მაჩვენებელი, ვერ მივაღწიეთ. ახლა მიმდინარეობს მოლაპარაკება, რომ ქვეყანაში შემოვიდეს ახალი ვაქცინები, რომელიც მორგებული იქნება კორონავირუსის ახალ შტამებზე.
დღეს, კორონავირუსის ძალიან ცოტა შემთხვევა გვაქვს, თუმცა, აღსანიშნავია, რომ ტალღოვანი მიმდინარეობა ახასიათებს. 3% არის კორონავირუსის გავრცელება.
- დაბოლოს, რა შეგიძლიათ გვითხრათ კორონავირუსის ახალ შტამზე, კერძოდ, JN.1 და HV.1 -ზე. რამდენად სწრაფად ვრცელდება და რა სიმპტომები აქვს მას?
- აღნიშნული შტამები ჯერ ქვეყანაში არ დაფიქსირებულა. მის კლინიკურ მიმდინარეობას წინამორბედებისგან სიმძიმის მიხედვით არავითარი განსხვავება არ აქვს. შესაძლოა, ერთადერთი ცოტა უფრო მეტად ახასიათებდეს კუჭ-ნაწლავის მხრივ სიმპტომი, კერძოდ ფაღარათი. უნდა აღინიშნოს, რომ გავრცელების პოტენციალი მას მეტი აქვს. ზოგადად, პანიკის საფუძველი არასდროს არსებობს, ყველაფერს რაციონალური მიდგომა სჭირდება. როგორც შეგვიძლია ისე დავიცვათ თავი, ნიღაბი გავიკეთოთ, ხელების დაბანა ყოველთვის კარგია, იქნება ეს კორონავირუსი, თუ სხვა ინფექცია.
წყარო: ინტერპრესნიუსი
10 / იანვარი 2024
„თუ თქვენ შეიძინეთ
აღნიშნული ბუშტები, გთხოვთ, დაგვიბრუნოთ „სამი ძმის“ ნებისმიერ
ფილიალში 60 დღის ვადაში“ -
10 / იანვარი 2024
საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამით,
შესაბამისი კატეგორიისა თუ სტატუსის მქონე მოქალაქეები, ქრონიკული
დაავადებების სამკურნალო მედიკამენტებს,
10 / იანვარი 2024
დიდი ოდენობით საბიუჯეტო თანხების
ჯგუფურად გაფლანგვაში ბრალდებულების, ყოფილი პრეზიდენტის, მიხეილ
სააკაშვილისა
08 / იანვარი 2024
იანვარი საქართველოში პედიატრიული
ავადობის თვალსაზრისით ყველაზე რთული პერიოდი იქნება - მსგავს
პროგნოზს "პირველებთან" იაშვილის სახელობის ბავშვთა ცენტრალური
საავადმყოფოს დირექტორი, ივანე ჩხაიძე აკეთებს.
08 / იანვარი 2024
გარემოს ეროვნული სააგენტოს
ინფორმაციით, 9 - 11 იანვარს საქართველოში მოსალოდნელია ნალექი, მთაში
და მაღალმთაში თოვლი,
08 / იანვარი 2024
საავტომობილო გზების დეპარტამენტის
ინფორმაციით, ჩატარებული გაწმენდითი სამუშაოების შედეგად,
07 / იანვარი 2024
ბოლო დღეებში, ბაკურიანში დასვენების
მსურველთა მოტყუების ფაქტები გახშირდა.
07 / იანვარი 2024
მაღალი სიცხე, სისუსტე,
თავისა და სახსრების ტკივილი - ვირუსით გამოწვეული დაავადებების
სიმპტომებს ბოლო პერიოდში სულ უფრო მეტი ადამიანი
უჩივის.
07 / იანვარი 2024
2024 წელი, აღმოსავლური კალენდრის
მიხედვით, მწვანე ხის დრაკონის წელია.
სხვა სტატიები
კვირის პოპულარული სიახლე
დებატები 2024 წლის საპარლამენტო
არჩევნებში მონაწილე პოლიტიკური პარტიების წარმომადგენლებს
შორის.
მიუსაფარ ცხოველთა პოპულაციის მართვა
- გამოწვევა რომელიც წლებია ვერ მოგვარდა ქვეყანაში.
ცვლილებები შევიდა ბორჯომის 2024
წლის ჯანდაცვისა და სოციალურ პროგრამებში. 25-დან 11 პროგრამაში
სიახლეა, გაიზარდა ბიუჯეტი.
2024 წლის 26 ოქტომბერს საქართველოში
საპარლამენტო არჩევნები ჩატარდება.
მოცემული ვებ გვერდი „ჯუმლას" ძრავზე შექმნილი უნივერსალური კონტენტის მენეჯმენტის სისტემის (CMS) ნაწილია. ის USAID-ის მიერ დაფინანსებული პროგრამის "მედია გამჭვირვალე და ანგარიშვალდებული მმართველობისთვის" (M-TAG) მეშვეობით შეიქმნა, რომელსაც „კვლევისა და გაცვლების საერთაშორისო საბჭო" (IREX) ახორციელებს. ამ ვებ საიტზე გამოქვეყნებული კონტენტი მთლიანად ავტორების პასუხისმგებლობაა და ის არ გამოხატავს USAID-ისა და IREX-ის პოზიციას.
This web page is part of Joomla based universal CMS system, which was developed through the USAID funded Media for Transparent and Accountable Governance (MTAG) program, implemented by IREX. The content provided through this web-site is the sole responsibility of the authors and does not reflect the position of USAID or IREX.
ავტორის/ავტორების მიერ საინფორმაციო მასალაში გამოთქმული მოსაზრება შესაძლოა არ გამოხატავდეს "საქართველოს ღია საზოგადოების ფონდის" პოზიციას. შესაბამისად, ფონდი არ არის პასუხისმგებელი მასალის შინაარსზე.